W dniu dzisiejszym Uniwersytet Warszawski obchodzi 200 lat. Zapraszamy wszystkich bardzo serdecznie do Muzeum UW, by zapoznali się z historią naszej uczelni. Uniwersytet przygotował w związku z wydarzeniem także dodatkowe atrakcje. O godz. 16.30 przed budynkiem dawnej Biblioteki będzie wielki tort, świeczki, urodzinowy mapping i fajerwerki.
Uniwersytet Warszawski został założony 19 listopada 1816 r. Akt fundacyjny uczelni nadał w Petersburgu car Aleksander I, jednak inicjatywa utworzenia szkoły wyższej w stolicy Królestwa Polskiego wyszła od dwóch słynnych myślicieli oświeceniowych: Stanisława Kostki Potockiego oraz Stanisława Staszica. Królewski Uniwersytet Warszawski, bo tak w pierwszych latach nazywano uczelnię, zlokalizowano w jednym z najpiękniejszych zakątków Warszawy – przy Krakowskim Przedmieściu, na skarpie wiślanej, w miejscu gdzie w XVII w. rezydowali królowie Polski, a później w drugiej połowie XVIII stulecia polski monarcha Stanisław August Poniatowski założył Szkołę Rycerską. Początkowo Uniwersytet był niewielki – składał się z pięciu wydziałów: Teologicznego, Prawa i Nauk Administracyjnych, Lekarskiego, Filozoficznego oraz Nauk i Sztuk Pięknych, ale to wokół niego, od momentu jego założenia, rozwijała się polska nauka, sztuka i literatura. Na pierwszego rektora wybrano ks. Wojciecha Anzelma Szweykowskiego, który pełnił obowiązki zwierzchnika Uniwersytetu do 1831 r. Do najsłynniejszych studentów należeli Fryderyk Chopin oraz ojciec polskiej okulistyki Wiktor Szokalski. Uczelnię zamknięto po upadku powstania listopadowego, w którym uczestniczyło wielu jej uczniów i profesorów.
Pomimo trudnych momentów w swojej historii, stołeczna Alma Mater zawsze odradzała się jak Feniks z popiołów. Tak było np. w 1862 r., gdy powstała w Warszawie czterowydziałowa Szkoła Główna. Studiowało w niej ok. 3500 osób, z których wiele w ogromnym stopniu wpłynęło na oblicze nauki i kultury polskiej oraz przygotowanie gruntu na odrodzenie się niepodległej Polski. Mury tej uczelni opuścili twórcy i naukowcy rozpoznawani dziś na całym świecie, m.in. Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Benedykt Dybowski. Wychowankowie Szkoły Głównej, a także jej charyzmatyczny rektor Józef Mianowski, głosili hasło „nauka to potęga”. Dzięki ich wytężonej pracy podtrzymana została świadomość narodowa w najtrudniejszym okresie niewoli. Szkołę Główną zamknięto siedem lat po jej utworzeniu. Przez kolejnych 46 lat działał na Mazowszu Cesarski Uniwersytet Warszawski z językiem rosyjskim jako językiem wykładowym oraz władzami pochodzącym ze wschodu. Pomimo widocznej na każdym kroku rusyfikacji, także i ta szkoła wykształciła wielu słynnych badaczy, m.in.: Władysława Konopczyńskiego, Wacława Sierpińskiego oraz Karola Lutostańskiego. W okresie tym wzniesiono też na terenie uczelni monumentalny gmach biblioteki oraz eklektyczną bramę przy Krakowskim Przedmieściu.
Polskojęzyczny Uniwersytet został ponownie otwarty w Warszawie 15 listopada 1915 r. Dla wielu Polaków ten długo oczekiwany moment był jednocześnie nadzieją na odzyskanie przez kraj niepodległości. Pierwsze lata działalności reaktywowanej uczelni nie należały do najłatwiejszych. Dochodziło do częstych konfliktów pomiędzy społecznością akademicką a niemieckimi władzami okupacyjnymi, studentów aresztowano za patriotyczne wystąpienia, uczelnia była też czasowo zamykana. Wiele z tych zatargów starał się łagodzić rektor Józef Brudziński, którego należy uznać za godnego następcę W. Szweykowskiego i J. Mianowskiego. Ustabilizowanie sytuacji na Uniwersytecie nastąpiło dopiero po zwycięskiej wojnie z bolszewicką Rosją. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski 2 maja 1921 r. nadał uczelni insygnia, powracając tym gestem do najlepszych tradycji akademickich. Tego samego dnia Marszałkowi przyznano też pierwszy w historii naszej uczelni tytuł doktora honoris causa.
W okresie międzywojennym na Uniwersytecie Warszawskim wykładało wielu wybitnych uczonych. Znakomity historyk antyku Tadeusz Zieliński badał dzieje Grecji i Rzymu, ojciec polskiej archeologii Kazimierz Michałowski przygotowywał pierwsze wykopaliska w Egipcie, a wybitny matematyk Wacław Sierpiński tworzył podwaliny polskiej matematyki. Uczelnia stawała się też coraz bardziej rozpoznawalna na arenie międzynarodowej. Stopniowo poprawiała się także sytuacja lokalowa Uniwersytetu, zaczęto bowiem projektować nowoczesne uczelniane budynki na terenie całego miasta. Przed wybuchem II wojny światowej kształcono na uczelni rocznie ponad 9000 osób na 8 wydziałach i w 1 studium. Przed 80 laty, w 1935 r., uczelnia uzyskała też nową nazwę – Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie, którą posługiwała się przez kolejne cztery lata.
Wydarzenia z września 1939 r. całkowicie zdezorganizowały pracę Uniwersytetu. Na początku wojny wiele uczelnianych budynków przy Krakowskim Przedmieściu zostało zbombardowanych; bardzo szybko też uczelnia została zamknięta przez okupanta. Pomimo wydanego przez hitlerowców zakazu działalności Uniwersytet nie przerwał jednak pracy. Rozpoczął się okres tajnego nauczania. To dzięki odwadze i poświęceniu profesorów w czasie II wojny światowej uczelnia na nowo mogła otworzyć swoje podwoje w 1945 r.
W tej chwili Uniwersytet Warszawski jest największą uczelnią w Polsce. Składa się ona z 21. wydziałów i studiuje na niej blisko 45 tys. studentów. Obecny rektor prof. Marcin Pałys jest już 44. zwierzchnikiem tej szkoły. O prestiżu uczelni świadczą nie tylko jej sukcesy naukowe, ale i renoma za granicą. Uniwersytet Warszawski wykształcił do tej pory pięciu noblistów (Henryka Sienkiewicza, Czesława Miłosza, Menachema Begina, Józefa Rotblata, Leonida Hurwicza); wielu słynnych polskich badaczy zostało doktorami honoris causa znanych zagranicznych uczelni, z każdym też rokiem uczelnia pnie się w górę w międzynarodowych rankingach. Najstarsza warszawska Alma Mater jest także „matką” kilku innych znanych, polskich szkół wyższych: Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, stołecznego Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Uniwersytetu w Białymstoku.
W ostatnich kilku latach powstały Wydziały: Orientalistyczny i Artes Liberales, dwie odrębne jednostki uczelniane wyłoniły się też z dawnego Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. Systematycznie wznoszone są też kolejne, nowoczesne uniwersyteckie gmachy, np. główna biblioteka w sąsiedztwie Wisły oraz Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej w Chęcinach. „Dwa stulecia, dobry początek” – tak brzmi hasło 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego. Taką drogą zamierza też podążać w przyszłości nasza uczelnia.
Adam Tyszkiewicz (Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego)